Fransızca
Lozan Konferansı’nda Türkiye’yi temsil etmek üzere İsmet Paşa görevlendirildiğinde, bazı kişiler onun diplomasiden anlamadığı ve yeterli Fransızcası olmadığı gerekçesiyle gönderilmesine karşı çıkmışlardı.
Bunların ilki doğruydu. Hayatı cephelerde geçmiş biri olarak İsmet Paşa’nın derin bir diplomasi deneyimi olduğu söylenemezdi. İnönü, ilk başlarda biraz bundan dolayı acemilik çektiğini itiraf etse de, bir asker mantığıyla hareket etmenin kimi zaman lehine durumlar yarattığını da ekler.
Dil konusu ise başka bir hikâyedir. Paşa, aslında Fransızca bilmektedir, ama uzun yıllardır kullanmadığı için dili gerilemiş ve paslanmıştır. Buna rağmen Lozan’da konuşmalarını kendisi yapmayı tercih eder. Bunun nedenini ise yıllar sonra şu şekilde açıklar:
“Lozan’dayız, görüşmeler sürüyor. Bir gün bir heyet geldi. Dendi ki, ‘Senin çok kötü, anlaşılması güç bir Fransızcan var; görüşmeyi bir tercüman aracılığıyla yapsak…’
Onlara dedim ki: ‘Benim için lisanın önemi yoktur. Buraya lisan imtihanına gelmedim. Kafamdakileri söylemeye, denilenleri anlamaya geldim. Ama madem ki tercüman istiyorsunuz, peki kabul ediyorum!’
Aramızda Nihat Reşat Belger vardı. İngilizce ve Fransızcayı ana dili gibi konuşurdu. Onu tercüman yaptık… Nihat Reşat’la başladık müzakereye. Bir iki cümle söyledim. O benim lafımı süsledi; ilave etti, uzun uzun cümlelerle konuştu. Konuştukları güzeldi, ama benimkiler değildi. Tekrar ettirdim. Baktım olmayacak, söylediklerimi yazdırıp konuşturdum.
Ertesi gün karşı taraf delegasyonlarını temsilen bir heyet geldi: ‘Aman aman! Sen gene bildiğin gibi devam et. Biz seni iyi anlıyoruz,’ dediler.”
