Beşinci CHP Büyük Kurultayı
Atatürk’ün girişimiyle 1935 yılında yapılan seçimlerde, CHP dışında bazı bağımsız milletvekillerinin de TBMM’ye girmesi sağlanmıştı. Ancak gerçek anlamda bir bağımsız grubun kurulması, Milli Şef döneminde gerçekleşti. Bu dönemde, 3 Nisan 1939 tarihine kadar sayıları 21’i bulmuş olan bağımsız milletvekillerinden bir muhalefet oluşturulması gündeme geldi. Bu amaçla, 29 Mayıs 1939 tarihinde, Beşinci CHP Büyük Kurultayı’nda parti tüzüğünde değişiklik yapıldı ve hükümeti eleştirmek üzere, “Müstakil Grup” (Bağımsız Grup) adı altında, İnönü’ye bağlı bir muhalefet grubu kuruldu.
5. Kurultay’da Müstakil Grup’u oluşturacak 21 milletvekili seçildi. Grup başkanı, partinin değişmez Genel Başkanı İsmet İnönü’ydü. Başkanvekilliğine de Ali Rana Tarhan getirilmişti. Müstakil Grup’un yönetim kurulunda Ali Rıza Türel, Fuat Sirmen, Hüsnü Kitapçı gibi milletvekilleri yer aldı. Parti ve meclis çalışmalarında bağımsız davranmaları öngörülen Müstakil Grup üyeleri partinin grup toplantılarına katılacak, ama görüş bildiremeyecek ve oy kullanamayacaklardı. Fakat diğer taraftan Meclis’te CHP Grubu’nun aldığı kararlara uyma zorunlulukları yoktu ve kendi grup toplantılarında aldıkları karar doğrultusunda hareket edebileceklerdi. Ayrıca hükümete soru sorabilecek, gensoru verebilecek, hatta güven oylaması yapılmasını isteyebileceklerdi.
Müstakil Grup, 11 Mayıs 1946 tarihine kadar çalışmalarını sürdürmüş, ancak kendisinden bekleneni yerine getirememiştir. Çok partili sisteme geçilmesinden sonra kaldırılan bu grup, CHP’nin kendi içinde bile olsa, muhalefete yer verilmesi arzusunun bir sonucudur ve CHP yönetiminin totaliter bir parti anlayışıyla hareket etmediğinin önemli bir kanıtı olarak kabul edilebilir.
